Suède

Uit Leder-info.nl

(Verschil tussen bewerkingen)
Ga naar: navigatie, zoeken
(Ruw leer)
 
(99 tussenliggende versies worden niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
-
== Ruw leer ==
+
== Sùede ==
-
Ruw leer is de verzamelnaam voor al het leer met veloursachtige oppervlakken. Het is een oppervlak gesneden leer met een min of meer fluwelen oppervlak. De voordelen zijn dat ruw leer een aangenaam warm gevoel en een mooie structuur heeft. Onder ruw leer valt onder andere:
+
Suède is de verzamelnaam voor al het leer met veloursachtige oppervlakken. Het is een oppervlak gesneden leer met een min of meer fluwelen oppervlak. Voordelen van suède zijn een aangenaam warm gevoel en de mooie structuur. Onder suède leer valt onder andere:
<li>'''Suède'''<br>
<li>'''Suède'''<br>
Regel 14: Regel 14:
<p align=center>
<p align=center>
[[Image:nubgr.jpg|250px|Nubukleder hat einen feineren Flor...]] [[Image:velour9.jpg|250px|... Veloursleder einen gröberen.]]
[[Image:nubgr.jpg|250px|Nubukleder hat einen feineren Flor...]] [[Image:velour9.jpg|250px|... Veloursleder einen gröberen.]]
-
''Nubuck leer (links) heeft een kleinere pool dan Velours leer (rechts).''
+
<br>''Nubuck leer (links) heeft een kleinere pool dan velours leer (rechts).''
</p>
</p>
-
<br>
 
<p align=center>
<p align=center>
[[Image:schliff.jpg|400px|Nubukleder wird durch narbenseitiges Anschleifen hergestellt.]]
[[Image:schliff.jpg|400px|Nubukleder wird durch narbenseitiges Anschleifen hergestellt.]]
-
<br>&nbsp;<br>
+
<br>
-
''Nubukleder wird durch narbenseitiges Anschleifen hergestellt.''
+
''Aan de nerfzijde geslepen leer (Nubuck)''
</p>
</p>
-
<br>&nbsp;<br>
+
<br>
-
== Wildleder ==
+
== Wild leer ==
-
Wildleder ist die Sammelbezeichnung für Leder von Tieren, die in der freien Wildbahn leben (z. B. [[Hirschleder|Hirsche]], [[Rentierleder|Rentiere]], [[Känguruleder|Kängurus]], [[Antilopenleder|Antilopen]], Gazellen, [[Elchleder|Elche]], [[Büffelleder|Büffel]], [[Ziegenleder|Gämse]] (vor der Rechtschreibreform Gemse, eine Ziegenart) usw.). Heutzutage sind diese Tiere aber meist nicht mehr freilebend, sondern werden in Gehegen gehalten. "Wildleder sind nicht so häufig, weil diese im Vergleich zu Rindern, Ziegen, Schafen und Schweinen nicht in entsprechenden Stückzahlen geschlachtet werden. Dazu ist die verwertbare Menge nicht so hoch wie bei Zuchttieren, da auf der freien Wildbahn lebende Tiere stärker von Hautkrankheiten, Insektenstichen oder Verletzungen betroffen sind.
+
Wild leer is de verzamelnaam voor leer van dieren die in het wild leven (bijv. herten, rendieren, kangoeroes, antilopen, elanden, buffels, geiten). Wild leer is niet zo gebruikelijk omdat deze in vergelijking met runderen, geiten, schapen en varkens niet in grote aantallen geslacht worden. Daardoor is de bruikbare hoeveelheid huiden niet zo hoog als bij fokdieren. Daarnaast hebben wilde dieren vaker huidziekten, insectenbeten of letsel.
-
Neben der Tierart steht der Begriff "Wildleder" aber auch für eine aufgeraute Oberfläche. Weder das glatte [[Känguruleder]] einer Motorradkombi, noch das [[Büffelleder]] einer Möbelgarnitur wird als "Wildleder" bezeichnet.
+
Naast dat het naar het diersoort verwijst, staat het begrip wild leer ook voor een geruwd oppervlak. Een glad kangoeroeleren motorfiets combinatie, noch een meubelstuk van buffel leer wordt wild leer genoemd.  
-
Im Volksmund wird "Wildleder" aber für jede Art von Rauledern verwendet, unabhängig davon, ob es tatsächlich von einem wildlebenden Tier stammt oder von einem Rind, Schaf, Schwein oder Lamm. Dabei wird mit Wildleder hauptsächlich das Rauleder von Schuhen, Taschen und von Bekleidung benannt. Bei Polsterledern wird i. d. R. Veloursleder und Nubuk vorgezogen.
+
In de volksmond wordt de term wild leer voor alle soorten suède gebruikt, ongeacht of het leer van een in het wild levend dier af komt of van een rund, schaap of varken. Daarbij wordt met suède hoofdzakelijk het suède van schoenen, tassen en bekleding genoemd. Bij leren bekledingen krijgen de termen velours leer en nubuck de voorkeur.  
-
Wer es genau wissen will, muss daher immer genau nachfragen, was im Einzelfall mit "Wildleder" gemeint ist.
+
Wie het precies weten wil moet daarom in elk geval altijd goed vragen wat er bedoeld wordt met wild leer.
-
<br>&nbsp;<br>
+
<br>
-
 
+
<br>
-
== Nubukleder ==
+
<p align=center>
-
[[Image:Nubuk-BMW-Z1-001.jpg|thumb|250px|Die hier helleren Flächen beim Z1 vom BMW sind mit Nubuk bezogen.]]
+
<flashow>https://www.youtube.com/v/qIZJmPg6m9A?hl=1&color1=0x234900&color2=0x4e9e00&border=1|width=340|height=285</flashow>
-
'''Nubukleder''' sind auf der glatten [[Narbenseite]] angeschliffene Leder. Durch den Schliff erhält das Leder eine samtartige Oberfläche. Das bedeutet, dass die glatte Oberfläche eines Leders mit einem Schleifmittel so stark aufgeraut wird, dass diese die charakteristische samtige Oberfläche erhält. Das Leder wird dadurch sehr weich im Griff, und die Atmungsaktivität erhöht sich. Der Nachteil dieser Oberfläche ist eine deutlich erhöhte Empfindlichkeit gegen Anfleckungen und Verspeckungen. Auch die UV-Beständigkeit ist deutlich reduziert. Solche Leder bleichen daher leichter aus.
+
-
 
+
-
Als Nubukleder werden hauptsächlich Rinds- und Kalbsleder verwendet. Aber auch Ziegen-, Lamm- oder Hirschleder werden zu Nubuk verarbeitet. Nubukleder werden bei Polstermöbeln, Handtaschen, Bekleidung und Schuhen verwendet. Nur selten bei Autoledern wie beim Z1 von BMW oder dem Maybach von Mercedes.
+
-
 
+
-
Der Begriff "Nubukleder" oder auch "Nubuckleder" stammt vermutlich aus dem Englischen. "Buckskin" bezeichnet dort ein [[Wildleder]]. Durch das Anschleifen des Rindsleders zum Rauleder bekommt es eine vergleichbare Optik, so dass es als "new buck" und schließlich verkürzt "nubuck" betitelt wurde.
+
-
 
+
-
Im Möbelbereich war in den 80er und 90er Jahren [[geprägtes Nubukleder]] weit verbreitet. Bei diesen Nubukledern wurde ein Muster auf das Nubukleder gedruckt.
+
-
 
+
-
<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>
+
-
[[Image:Nubuk-Sofa-001.jpg|thumb|left|293px|Nubuk-Sofa.]][[Image:teflonnubuk2.jpg|thumb|left|165px|Ein Wassertropfen auf einem frisch [[Imprägnierung|imprägnierten]] Nubukleder. Bei älteren Ledern lässt die Imprägnierung aber nach, und der Tropfen dringt ein.]]
+
-
<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>
+
-
 
+
-
=== Weitere Informationen ===
+
-
* [[geprägtes Nubukleder]]
+
-
* [[Nubukato]]
+
-
* [[Fensterleder, Waschleder]]
+
-
 
+
-
== Veloursleder ==
+
-
 
+
-
Als Veloursleder werden zwei Sorten von Leder bezeichnet, zum einen die nach unten weg [[Spaltleder|gespaltene]], beidseitig velourige Oberfläche einer Lederhaut (auch [[Fleischspalt]] genannt) und die nach oben verarbeitete, unbeschichtete Rückseite einer Lederhaut. Im Gegensatz zum sehr samtigen Nubuk ist das Veloursleder deutlich aufgerauter. Im englischen Sprachraum wird dieses Leder als "[[Suede]]" bezeichnet.
+
-
 
+
-
Am häufigsten taucht Veloursleder im Haushalt bei Turnschuhen auf, aber auch bei Arbeitshandschuhen. In beiden Fällen spielen die Schutzfunktion und die starke Atmungsaktivität dieser Lederart eine Rolle. Veloursleder ist sehr offenporig, und Schweiß kann daher sehr gut hindurch wandern. Da Hände und Füße besonders schnell schwitzen, spielt dieser Vorteil eine große Rolle. Veloursleder ist aber auf diesen klein vernähten Flächen angebracht, um Füße oder Hände vor Verletzungen zu schützen.
+
-
 
+
-
"Veloursleder" taucht in der Literatur mit der Schreibweise mit und ohne "s" auf. Traditionell verwenden die Ledertechniker und Gerbereien die Schreibweise ohne "s". Daher wird in der Leder- und Gerbereiliteratur "Veloursleder" stets "Velourleder" geschrieben. Korrekt laut Duden ist aber nur die Schreibweise mit dem "s".
+
-
 
+
-
Weitere Informationen zur Schreibweise finden Sie [https://www.lederpedia.de/doku.php?id=lederarten:velourleder in der Lederpedia des Lederinstituts Gerberschule Reutlingen.]
+
-
<br>&nbsp;<br>
+
-
 
+
-
[[Image:velourmikro.jpg|thumb|left|200px|Mikroskopische Aufnahme der Oberfläche eines Velourleders.]]
+
-
[[Image:Turnschuhe-Veloursleder-001.jpg|thumb|left|200px|Kaum ein Turnschuh hat nicht zumindest teilweise Veloursleder verarbeitet.]]
+
-
[[Image:Veloursleder-Turnschuh-001.jpg|thumb|left|200px|Nahaufnahme eines Turnschuhs mit Veloursleder.]]
+
-
<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>
+
-
[[Image:Stiefel-Veloursleder-001.jpg|thumb|left|200px|Ein Stiefel aus Veloursleder.]]
+
-
[[Image:Handschuhe01.jpg|thumb|left|200px|Arbeitshandschuhe sind meist mit Velourleder verarbeitet.]]
+
-
[[Image:Veloursleder-Sessel-50er-Ja.jpg|thumb|left|200px|Ein Veloursledersessel aus den 50er Jahren.]]
+
-
<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>
+
-
 
+
-
[[Image:Veloursleder-Moebel-DeSede-.jpg|thumb|left|200px|Hochwertiges Veloursledermöbel von DeSede, Modell "Schlange".]]
+
-
[[Image:Lammfell-Pantoffeln-001.jpg|thumb|left|200px|Die nach außen verarbeitete Fleischseite eines Lammfells wird auch als Veloursleder bezeichnet.]]
+
-
<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>&nbsp;<br>
+
-
 
+
-
== Weitere Informationen im Web ==
+
-
<div style="float:right;"><flashow>http://www.youtube.com/v/nQK1YQCzSrk&fs=1&color1=0x234900&color2=0x4e9e00&border=1|width=340|height=285</flashow></div>
+
-
 
+
-
* [https://www.lederzentrum.de/tip/moebel/rauleder.html Lederzentrum: Pflegehinweise für alte und neue Rauleder (Nubuk, Velours)]
+
-
* [https://www.lederzentrum.de/tip/moebel/rauledergepraegt.html Lederzentrum: Die Handhabung von geprägten Nubukledern]
+
-
* [[Lederarten]]
+
 +
== Nubuck leer ==
 +
[[Image:Nubuk-BMW-Z1-001.jpg|thumb|250px|De lichtere delen van deze BMW Z1 stoel zijn bekleed met nubuck.]]
 +
Zoals gezegd, nubuck leer is een aan de (gladde) nerfzijde geslepen leer. Dit betekent dat het gladde oppervlak van het leder zo sterk opgeruwd wordt dat er een fluwelen oppervlak wordt verkregen. Het leer wordt zeer zacht en het ademend vermogen neemt toe. Het nadeel van dit oppervlak is dat de gevoeligheid voor vlekken aanzienlijk toeneemt. Ook de UV-bestendigheid wordt aanzienlijk verminderd, hierdoor vervaagt Nubuck gemakkelijk.
 +
Voor nubuck  wordt voornamelijk kalfs- en rundleer gebruikt, maar ook geiten-, lams- of hertenleer worden verwerkt tot nubuck. Nubuck leer wordt gebruikt in gestoffeerde meubels, handtassen, kleding en schoeisel. Heel zelden wordt het ook in een autointerieur verwerkt zoals de BMW Z1 of in een Maybach.
 +
De term "nubuck" komt waarschijnlijk van het Engelse "Buckskin" wat hertenhuid betekent. Door koeienhuid te slijpen verkrijgt het een look vergelijkbaar met een hertenhuid, zodat het de "new buck" werd genoemd. Dit werd uiteindelijk ingekort tot "nubuck".
 +
In de meubelindustrie was gestempeld nubuck leer in de jaren '80 en '90 wijd verspreid. Er werd dan in het leer een patroon gedrukt.
 +
<br></p>
 +
<p align=center>
 +
[[Image:Nubuk-Sofa-001.jpg|380px|Nubuck sofa.]]
 +
[[Image:teflonnubuk2.jpg|214px|Een waterdruppel op "vers" geïmpregneerd nubuck leer. Bij oudere leersoorten laat de impregnering los en dringt de druppel het leer binnen.]]
 +
''<br>'''Foto 1''': Nubuck sofa.
 +
''<br>'''Foto 2:''' Een waterdruppel op "vers" geïmpregneerd nubuck leer. Bij oudere leersoorten laat de impregnering los en dringt de druppel het leer binnen.''
 +
== Velours leer ==
 +
Met velours leer worden 2 soorten leer bedoeld. De Duitsers kennen 2 soorten velours leer: enerzijds een splitleer welke naar onderen gespleten is (vleessplit) met aan weerskanten een velours-achtig oppervlak. Anderzijds, zoals wij het hier noemen, suède. Dat is de naar boven toe gespeten onderkant (vleeszijde) van een onbehandelde huid. In tegenstelling tot het fluweelzachte nubuck leer is velours leer aanzienlijk ruwer.
 +
Velours leer kom je in huishoudens het vaakst tegen bij sneakers, maar ook bijvoorbeeld bij werkhandschoenen. In beide gevallen wordt velours leer gebruikt om zijn beschermende en ademende eigenschappen. Velours leer is zeer poreus, zweet kan hier zodoende goed door trekken. Omdat handen en voeten snel zweten heeft het voordelen om het materiaal hier toe te passen.
 +
</p>
 +
<p align=center>
 +
[[Image:velourmikro.jpg|200px|Mikroskopische Aufnahme der Oberfläche eines Velourleders.]]
 +
[[Image:Turnschuhe-Veloursleder-001.jpg|200px|Kaum ein Turnschuh hat nicht zumindest teilweise Veloursleder verarbeitet.]] [[Image:Veloursleder-Turnschuh-001.jpg|200px|Nahaufnahme eines Turnschuhs mit Veloursleder.]]
 +
''<br>'''Foto 1:''' Microfoto van het oppervlak van velours leer.
 +
''<br>'''Foto 2:''' In bijna alle sneakers is tenminste gedeeltelijk velours leer verwerkt.
 +
''<br>'''Foto 3:''' Close-up van een sneaker met velours leer.
 +
</p>
 +
<p align=center>
 +
[[Image:Stiefel-Veloursleder-001.jpg|200px|Ein Stiefel aus Veloursleder.]]
 +
[[Image:Handschuhe01.jpg|200px|Arbeitshandschuhe sind meist mit Velourleder verarbeitet.]]
 +
[[Image:Veloursleder-Sessel-50er-Ja.jpg|200px|Ein Veloursledersessel aus den 50er Jahren.]]
 +
''<br>'''Foto 1:''' Laars van velours leer.
 +
''<br>'''Foto 2:''' In werkhandschoenen zit meestal velours leer verwerkt.
 +
''<br>'''Foto 3:''' Een velours leren fauteuil uit de jaren '50.
 +
</p>
 +
<p align=center>
 +
[[Image:Veloursleder-Moebel-DeSede-.jpg|200px|Hochwertiges Veloursledermöbel von DeSede, Modell "Schlange".]]
 +
[[Image:Lammfell-Pantoffeln-001.jpg|200px|Die nach außen verarbeitete Fleischseite eines Lammfells wird auch als Veloursleder bezeichnet.]]
 +
''<br>'''Foto 1:''' Hoogwaardige velours leren meubel van DeSede, model "Slang".
 +
''<br>'''Foto 2:''' Een naar buiten verwerkt lamsvel wordt ook velours leer genoemd.
 +
</p>
 +
== Verdere informatie ==
 +
<p align=center>
 +
<flashow>https://www.youtube.com/v/PTsv5PIweFQ&fs=1&color1=0x234900&color2=0x4e9e00&border=1|width=340|height=285</flashow>
 +
* [https://https://www.colourlock.nl/index.php?autoleer_13: Verzorging van ruw leer]
 +
* [https://https://www.colourlock.nl/index.php?meubels_3: Onderhoud van ruw leer]

Huidige versie van 18 jun 2019 om 14:39

Inhoud

Sùede

Suède is de verzamelnaam voor al het leer met veloursachtige oppervlakken. Het is een oppervlak gesneden leer met een min of meer fluwelen oppervlak. Voordelen van suède zijn een aangenaam warm gevoel en de mooie structuur. Onder suède leer valt onder andere:

  • Suède
    Leer ontstaan na het splitten van een huid, de vleeszijde, een fluweelachtig oppervlak.
  • Nubuck
    Een stevig, aan de nerfzijde geslepen kalfs- of rundleer, met een fluweelachtig oppervlak.

    Ook het naar buiten verwerkte, ongeschikte achterzijde van glad leer, lamsvellen of koevellen staat bekend als ruw leder.
     

    Nubukleder hat einen feineren Flor... ... Veloursleder einen gröberen.
    Nubuck leer (links) heeft een kleinere pool dan velours leer (rechts).

    Nubukleder wird durch narbenseitiges Anschleifen hergestellt.
    Aan de nerfzijde geslepen leer (Nubuck)


    Wild leer

    Wild leer is de verzamelnaam voor leer van dieren die in het wild leven (bijv. herten, rendieren, kangoeroes, antilopen, elanden, buffels, geiten). Wild leer is niet zo gebruikelijk omdat deze in vergelijking met runderen, geiten, schapen en varkens niet in grote aantallen geslacht worden. Daardoor is de bruikbare hoeveelheid huiden niet zo hoog als bij fokdieren. Daarnaast hebben wilde dieren vaker huidziekten, insectenbeten of letsel.

    Naast dat het naar het diersoort verwijst, staat het begrip wild leer ook voor een geruwd oppervlak. Een glad kangoeroeleren motorfiets combinatie, noch een meubelstuk van buffel leer wordt wild leer genoemd.

    In de volksmond wordt de term wild leer voor alle soorten suède gebruikt, ongeacht of het leer van een in het wild levend dier af komt of van een rund, schaap of varken. Daarbij wordt met suède hoofdzakelijk het suède van schoenen, tassen en bekleding genoemd. Bij leren bekledingen krijgen de termen velours leer en nubuck de voorkeur.

    Wie het precies weten wil moet daarom in elk geval altijd goed vragen wat er bedoeld wordt met wild leer.

    Nubuck leer

    De lichtere delen van deze BMW Z1 stoel zijn bekleed met nubuck.

    Zoals gezegd, nubuck leer is een aan de (gladde) nerfzijde geslepen leer. Dit betekent dat het gladde oppervlak van het leder zo sterk opgeruwd wordt dat er een fluwelen oppervlak wordt verkregen. Het leer wordt zeer zacht en het ademend vermogen neemt toe. Het nadeel van dit oppervlak is dat de gevoeligheid voor vlekken aanzienlijk toeneemt. Ook de UV-bestendigheid wordt aanzienlijk verminderd, hierdoor vervaagt Nubuck gemakkelijk.

    Voor nubuck wordt voornamelijk kalfs- en rundleer gebruikt, maar ook geiten-, lams- of hertenleer worden verwerkt tot nubuck. Nubuck leer wordt gebruikt in gestoffeerde meubels, handtassen, kleding en schoeisel. Heel zelden wordt het ook in een autointerieur verwerkt zoals de BMW Z1 of in een Maybach.

    De term "nubuck" komt waarschijnlijk van het Engelse "Buckskin" wat hertenhuid betekent. Door koeienhuid te slijpen verkrijgt het een look vergelijkbaar met een hertenhuid, zodat het de "new buck" werd genoemd. Dit werd uiteindelijk ingekort tot "nubuck".

    In de meubelindustrie was gestempeld nubuck leer in de jaren '80 en '90 wijd verspreid. Er werd dan in het leer een patroon gedrukt.


    Nubuck sofa. Een waterdruppel op "vers" geïmpregneerd nubuck leer. Bij oudere leersoorten laat de impregnering los en dringt de druppel het leer binnen.
    Foto 1: Nubuck sofa.

    Foto 2: Een waterdruppel op "vers" geïmpregneerd nubuck leer. Bij oudere leersoorten laat de impregnering los en dringt de druppel het leer binnen.

    Velours leer

    Met velours leer worden 2 soorten leer bedoeld. De Duitsers kennen 2 soorten velours leer: enerzijds een splitleer welke naar onderen gespleten is (vleessplit) met aan weerskanten een velours-achtig oppervlak. Anderzijds, zoals wij het hier noemen, suède. Dat is de naar boven toe gespeten onderkant (vleeszijde) van een onbehandelde huid. In tegenstelling tot het fluweelzachte nubuck leer is velours leer aanzienlijk ruwer.

    Velours leer kom je in huishoudens het vaakst tegen bij sneakers, maar ook bijvoorbeeld bij werkhandschoenen. In beide gevallen wordt velours leer gebruikt om zijn beschermende en ademende eigenschappen. Velours leer is zeer poreus, zweet kan hier zodoende goed door trekken. Omdat handen en voeten snel zweten heeft het voordelen om het materiaal hier toe te passen.

    Mikroskopische Aufnahme der Oberfläche eines Velourleders. Kaum ein Turnschuh hat nicht zumindest teilweise Veloursleder verarbeitet. Nahaufnahme eines Turnschuhs mit Veloursleder.
    Foto 1: Microfoto van het oppervlak van velours leer.

    Foto 2: In bijna alle sneakers is tenminste gedeeltelijk velours leer verwerkt.

    Foto 3: Close-up van een sneaker met velours leer.

    Ein Stiefel aus Veloursleder. Arbeitshandschuhe sind meist mit Velourleder verarbeitet. Ein Veloursledersessel aus den 50er Jahren.
    Foto 1: Laars van velours leer.

    Foto 2: In werkhandschoenen zit meestal velours leer verwerkt.

    Foto 3: Een velours leren fauteuil uit de jaren '50.

    Hochwertiges Veloursledermöbel von DeSede, Modell "Schlange". Die nach außen verarbeitete Fleischseite eines Lammfells wird auch als Veloursleder bezeichnet.
    Foto 1: Hoogwaardige velours leren meubel van DeSede, model "Slang".

    Foto 2: Een naar buiten verwerkt lamsvel wordt ook velours leer genoemd.

    Verdere informatie

  • Persoonlijke instellingen