Leer looien

Uit Leder-info.nl

(Verschil tussen bewerkingen)
Ga naar: navigatie, zoeken
 
(33 tussenliggende versies worden niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
-
[[Image:lohgerber.jpg|thumb|250px|Der Lohgerber. Aus: Was willst du werden? Bilder aus dem Handwerkerleben. Berlin : Winckelmann [c. 1880]. Bild gemeinfrei.]]  
+
[[Image:lohgerber.jpg|thumb|250px|De plantaardig looier. Aus: Was willst du werden? Bilder aus dem Handwerkerleben. Berlin : Winckelmann [c. 1880]. Bild gemeinfrei.]]  
Het looien is de belangrijkste stap in het creëren van leer en is in wezen het conserveren van een dierenhuid om ontbinding te verhinderen en om de huid te stabiliseren voor later gebruik. Omdat de huid voor ongeveer een derde deel uit eiwit (collageen) bestaat, veroorzaakt het looien ook dat de eiwitvaten tijdens het drogen niet verkleven en verharden, maar door de looistoffen flexibel blijven.  
Het looien is de belangrijkste stap in het creëren van leer en is in wezen het conserveren van een dierenhuid om ontbinding te verhinderen en om de huid te stabiliseren voor later gebruik. Omdat de huid voor ongeveer een derde deel uit eiwit (collageen) bestaat, veroorzaakt het looien ook dat de eiwitvaten tijdens het drogen niet verkleven en verharden, maar door de looistoffen flexibel blijven.  
Regel 8: Regel 8:
Als gevolg van milieuregelgeving is de leerindustrie in Europa dalende. China is inmiddels uitgegroeid tot 's werelds grootste leerproducent. Alleen zeer gespecialiseerde of leerlooierijen actief in het hoge prijssegment  hebben op lange termijn in Europa een goede kans om te overleven. Een andere reden voor het dalende aantal looierijen is de arbeidsintensieve verwerking. Leer moet worden gesneden, gestanst, gestikt en gelijmd. Dergelijke handelingen zijn veel goedkoper in Azië, daarom is de productie van leer daar economisch haalbaar. In China en andere Aziatische landen wordt een groot deel van de wereldwijd verkochte schoenen en kleding geproduceerd. Alleen hoogwaardige schoenen, kleding en meubelen worden nog in westerse landen gemaakt. Ook [[autoleer]] wordt meestal nog geproduceerd in westerse landen, vandaar zijn leerlooierijen ook voor dit segment in het westen aanwezig.  
Als gevolg van milieuregelgeving is de leerindustrie in Europa dalende. China is inmiddels uitgegroeid tot 's werelds grootste leerproducent. Alleen zeer gespecialiseerde of leerlooierijen actief in het hoge prijssegment  hebben op lange termijn in Europa een goede kans om te overleven. Een andere reden voor het dalende aantal looierijen is de arbeidsintensieve verwerking. Leer moet worden gesneden, gestanst, gestikt en gelijmd. Dergelijke handelingen zijn veel goedkoper in Azië, daarom is de productie van leer daar economisch haalbaar. In China en andere Aziatische landen wordt een groot deel van de wereldwijd verkochte schoenen en kleding geproduceerd. Alleen hoogwaardige schoenen, kleding en meubelen worden nog in westerse landen gemaakt. Ook [[autoleer]] wordt meestal nog geproduceerd in westerse landen, vandaar zijn leerlooierijen ook voor dit segment in het westen aanwezig.  
-
Het belangrijkste looiproces zijn ''chroom looien'' (bijna alle kleding van leer en schoenleer), ''plantaardig looien'' (meestal riemen, zoolleer, zadelleer), ''synthetisch looien'' en  traan looien (bijv. leren zemen, '''Trachtenleder''').  
+
Het belangrijkste looiproces zijn ''chroom looien'' (bijna alle kleding van leer en schoenleer), ''plantaardig looien'' (meestal riemen, zoolleer, zadelleer), ''synthetisch looien'' en  traan looien (bijv. leren zemen, applicaties op kleding zoals klederdracht in Beieren).  
Vaak worden verschillende looi methodes gecombineerd om bepaalde eigenschappen te verkrijgen voor het eindproduct.
Vaak worden verschillende looi methodes gecombineerd om bepaalde eigenschappen te verkrijgen voor het eindproduct.
-
Een behandelmethode van leer is de zogenaamde 'wit looiing' of 'aluin looiing'. Dit is een van de oudste looi werkwijzen. Hierbij wordt het leer gelooid in een mengsel van aluin (aluminiumsulfaat) en zout '''(gelegentlich auch, als [[Glacé]] oder französische Weißgerbung, zusätzlich mit Eidotter und Mehl, oder als [[Hirngerbung]] mit tierischer Gehirnmasse).''' Het wordt meestal gebruikt om decoratieve huiden te maken, bijvoorbeeld als tapijt. Het leer wordt door deze looiing wit, vandaar de naam wit looien. Door water kunnen de looistoffen weer afgespoeld worden, het looien is niet permanent. Daarom gelden wit gelooide huiden als niet wasbaar. Als deze eigenschap wenselijk is, kan men terugvallen op glutaaraldehyde looien (ook wel '''Relugangerbung''' of medisch looien genoemd). Dit maakt de huid duurzaam, maar geeft de huid ook een gele tint.
+
Een behandelmethode van leer is de zogenaamde 'wit looiing' of 'aluin looiing'. Dit is een van de oudste looi werkwijzen. Hierbij wordt het leer gelooid in een mengsel van aluin (aluminiumsulfaat) en zout (af en toe ook, als glacé of Frans witlooien, met toegevoegd eidooier en meel, of als braintanning (hersen-looiing) met dierlijke hersenmassa). Het wordt meestal gebruikt om decoratieve huiden te maken, bijvoorbeeld als tapijt. Het leer wordt door deze looiing wit, vandaar de naam wit looien. Door water kunnen de looistoffen weer afgespoeld worden, het looien is niet permanent. Daarom gelden wit gelooide huiden als niet wasbaar. Als deze eigenschap wenselijk is, kan men terugvallen op glutaaraldehyde looien (ook wel relugaanlooien of medisch looien genoemd). Dit maakt de huid duurzaam, maar geeft de huid ook een gele tint.
-
[[Image:marrakesch.jpg|thumb|250px|Looierij in Marrakech. Foto: [http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Donarreiskoffer Donar Reiskoffer], Lizenz: GNU 1.2]] Het oudste looiproces is de traan looiing, welke sinds 6000 v.C. gebruikt wordt; '''flanzlich gegerbt hingegen wird bereits seit der Bronzezeit vor etwa 4000 Jahren.''' Chroom looiing is sinds 1900 de meest voorkomende manier van leer looien, vooral omdat dit proces weinig tijd in beslag neemt. Plantaardig looien daarentegen kan wel meer dan 15 maanden duren. In het jaar 2001 werd het leer in Duitsland 78% chroom gelooid, 21% '''lohgegerbt''' en maar 1% '''sämisch gegerbt.'''
+
[[Image:marrakesch.jpg|thumb|250px|Looierij in Marrakech. Foto: [https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Donarreiskoffer Donar Reiskoffer], Lizenz: GNU 1.2]] Het oudste looiproces is de traan looiing, welke sinds 6000 v.C. gebruikt wordt; Plantaardig looien daarintegen pas sinds de bronstijd ongeveer 4000 v.C.. Chroom looiing is sinds 1900 de meest voorkomende manier van leer looien, vooral omdat dit proces weinig tijd in beslag neemt. Plantaardig looien daarentegen kan wel meer dan 15 maanden duren. In het jaar 2001 werd het leer in Duitsland 78% chroom gelooid, 21% plantaardig gelooid en maar 1% olie looien.
De kleur van leer, voor het verven, laat in de regel zien welk looiproces is toegepast. Plantaardig looien kleurt het leer bruin, traan looien kleurt het geel, aluin looien wit en chroom looien zilvergrijs.
De kleur van leer, voor het verven, laat in de regel zien welk looiproces is toegepast. Plantaardig looien kleurt het leer bruin, traan looien kleurt het geel, aluin looien wit en chroom looien zilvergrijs.
Regel 20: Regel 20:
{| class="wikitable right"  
{| class="wikitable right"  
-
|+'''Anteil chromgegerbter Leder in verschiedenen Verwendungsbereichen'''
+
|+'''Aandeel chroom gelooid leer voor verschillende toepassingen'''
-
!bgcolor="#cccccc" | Bereich || bgcolor="#cccccc" | Chromgegerbte Leder in % || bgcolor="#cccccc" | Tendenz
+
!bgcolor="#cccccc" | Toepassing || bgcolor="#cccccc" | Chroom gelooid leer in % || bgcolor="#cccccc" | '''Tendenz'''
|-  
|-  
-
| [[Schuhe|Schuhoberleder]]
+
| [[Schoenleer]]
|style="text-align: center"| 95
|style="text-align: center"| 95
-
|style="text-align: center"| Keine Änderung
+
|style="text-align: center"| Geen verandering
|-
|-
-
| [[Möbelleder]]
+
| [[Meubelleer]]
|style="text-align: center"| 70
|style="text-align: center"| 70
-
|style="text-align: center"| Abnahme zugunsten [[FOC]]
+
|style="text-align: center"| Afname ten gunste van FOC (Free of Chrome)
|-
|-
-
| [[Autoleder]]
+
| [[Autoleer]]
|style="text-align: center"| 50
|style="text-align: center"| 50
-
|style="text-align: center"| Abnahme zugunsten [[FOC]]
+
|style="text-align: center"| Afname ten gunste van FOC
|-
|-
-
| [[Bekleidungsleder]]
+
| Kleding
|style="text-align: center"| 100
|style="text-align: center"| 100
-
|style="text-align: center"| Keine Änderung
+
|style="text-align: center"| Geen verandering
|-
|-
-
| Galanterieleder
+
| '''Galanterieleder'''
|style="text-align: center"| 60
|style="text-align: center"| 60
-
|style="text-align: center"| Keine Änderung
+
|style="text-align: center"| Geen verandering
|-
|-
-
| [[Schuhe|Sohlleder]]
+
| [[Schoenleer]]
|style="text-align: center"| -
|style="text-align: center"| -
-
|style="text-align: center"| Keine Änderung
+
|style="text-align: center"| Geen verandering
|}
|}
-
 
+
''Bron: tijdschrift  Leder & Häute Markt 3/2008, p. 46.''
-
''Quelle: Zeitschrift Leder & Häute Markt 3/2008, S. 46.''
+
</center>
</center>
 +
==De volgende stappen zijn gebruikelijk bij het looien van leer (met uitzondering van huiden of bont):==
-
==Folgende Schritte sind bei der Gerbung von Ledern (außer Felle oder Pelze) üblich:==
 
 +
* Weken
-
* [[Weichen|Weiche]]
+
* Ontharen en los halen van de huidvezelstructuur
 +
 +
* Huid van vlees ontdoen (mechanische verwijdering van het onderhuidse bindweefsel)
-
* [[Enthaaren]] und Auflockerung des Hautfasergefüges (Hautaufschluss)
+
* Splitsen (bij dikke huiden)
-
* [[Entfleischen]] (mechanisches Entfernen des Unterhautbindegewebes)
+
* Ontkalken
-
* [[Spalten]] (bei dicken Häuten)
+
* Enzymbeitsen
-
* Entkälkung
+
* Ontvetten (alleen bij huidsoorten met veel natuurlijk vet, bijv. varken, schapen)
-
* [[Beizen|Enzymatische Beize]]
+
* Voorbereiden op het looien (pickel of 1e looiing)
-
* Entfettung (nur bei Hautarten mit viel Naturfett z. B. Schwein, Schaf)
+
* Looien
-
* [[Pickeln|Vorbereitung auf die Gerbung (Pickel oder Vorgerbung)]]
+
* Ontwateren
-
* Gerbung
+
* '''Dickenregulierung (Falzen)'''
-
* [[Abwelken|Entwässern (Abwelken)]]
+
* Nabehandeling (bleken, nalooien, verven, vetten)
-
* [[Falzen|Dickenregulierung (Falzen)]]
+
* Ontwateren en het leer uitrekken
-
* Nasszurichtung (Bleichen, Nachgerben, [[Färben]], [[Lickern|Fetten]])
+
* Drogen
-
* [[Trocknen|Entwässern (abwelken) und Strecken (Ausrecken)]]
+
* Bevochtigen (conditioneren)
-
* [[Trocknen]]
+
* Ontharden door mechanische bewerking (stollen, walken)
-
* Anfeuchten (Konditionieren)
+
* Drogen
-
* [[Walken|Weichmachen durch mechanische Bearbeitung (Stollen, Millen)]]
+
* Oppervlaktebehandeling
-
* [[Trocknen]]
+
==Het looien van bont en huiden verloopt vergelijkbaar:==
-
* [[Zurichtung|Oberflächenbehandlung (Trockenzurichtung)]]
+
* Weken
-
+
* Huid van vlees ontdoen (mechanische verwijdering van het onderhuidse bindweefsel)
 +
 
 +
* Wassen
-
==Die Gerbung von Pelzen und Fellen verläuft ähnlich:==
+
* Ontvetten
 +
* Pickel of 1e looiing
-
* [[Weichen|Weiche]]
+
* Looien
-
* [[Entfleischen]] (mechanisches Entfernen des Unterhautbindegewebes)
+
* Invetten, en eventueel nalooien en verven
-
* Wäsche * Entfettung
+
* Drogen
-
* [[Pickeln|Pickel]]
+
* Bevochtigen (behandeling met vochtig zaagsel)
-
* Gerbung
+
* Ontharden door mechanische bewerking (Stollen)
-
* [[Lickern|Fettung]], eventuell Nachgerbung und [[Färbung]]
+
* Slijpen van de leerkant
-
* [[Trocknen|Trocknung]]
+
* Drogen
-
* Konditionieren (Anfeuchten, Behandlung mit feuchten Sägespänen (Feuchtläutern))
+
* Kammen van de haarkant
-
* [[Walken|Weichmachen durch mechanische Bearbeitung (Stollen)]]
+
* '''Trockenläutern''' (Behandeling met droog houtmeel)
-
* Schleifen der Lederseite
+
* Gladstrijken van de haarkant
-
* [[Trocknen]]
+
==Video's over het produceren van leer==
-
* Kämmen des Haarkleides
+
<p align=center>
 +
<flashow>https://www.youtube.com/v/-z8D-7tqRb0&fs=1&color1=0x234900&color2=0x4e9e00&border=1|width=340|height=285</flashow></p>
 +
<p align=center>
 +
''De productie van leer in een moderne looierij'' <br>
 +
</p>
-
* Trockenläutern (Behandlung mit trockenem Holzmehl)
+
<p align=center>
 +
<flashow>https://www.youtube.com/v/rJUR8gEFHmE&fs=1&color1=0x234900&color2=0x4e9e00&border=1|width=340|height=285</flashow></p>
 +
<p align=center>
 +
''Traditionele hersen looiing uit Noord-Amerika'' <br>
 +
</p>
-
* Bügeln des Haarkleides
+
<p align=center>
 +
<flashow>https://www.youtube.com/v/ycp0n9r32C0&fs=1&color1=0x234900&color2=0x4e9e00&border=1|width=340|height=285</flashow></p>
 +
<p align=center>
 +
''Het traditionele olie looien <br>
 +
</p>
-
== Weitere Informationen im Web ==
+
== Verdere informatie op internet ==
-
* [http://www.heinen-leather.de/15-0-wasserwerkstatt--gerberei-lederfabrik-heinen.html Video: Abläufe in der Wasserwerkstatt, Lederfabrik Heinen]
+
* [https://www.heinen-leather.de/15-0-wasserwerkstatt--gerberei-lederfabrik-heinen.html Video: Werkwijze in de waterwerkplaats, leerfabriek Heinen
 +
<br>
<center>
<center>
Regel 135: Regel 153:
! bgcolor=#eeeeee | Stationen der [[Lederherstellung]]
! bgcolor=#eeeeee | Stationen der [[Lederherstellung]]
|-
|-
-
| bgcolor=#ffffff align=center | [[Lagern]] - [[Weichen]] - [[Entfleischen]] - [[Äschern]] - [[Beizen]] - [[Gerbung]] - [[Abwelken]] - Sortieren - [[Spaltleder|Spalten]] - [[Falzen]] - [[Neutralisieren]] - Füllen - [[Färben]] - [[Lickern|Fetten]] - [[Trocknen]] - [[Walken|Stollen]] - [[Zurichtung]] - Kontrolle
+
| bgcolor=#ffffff align=center | [[Opslag]] - [[Weken]] - [[Ontvlezen]] - [[Assen]] - [[Beitsen]] - [[Looien]] - [[Afweken]] - Sorteren- [[Splitten]] - [[vouwen]] - [[Neutraliseren]] - Vullen - [[pigmenteren]] - [[vetten]] - [[Drogen]] - [[stollen]] - [[Bereiden]] - Controlleren
|}
|}
</center>
</center>
Regel 143: Regel 161:
! bgcolor=#eeeeee | Verfahren der [[Gerbung]]
! bgcolor=#eeeeee | Verfahren der [[Gerbung]]
|-
|-
-
| bgcolor=#ffffff align=center | [[Chromgerbung]] - [[Altgegerbtes Leder|Lohgerbung]] - [[Gerbung|Weißgerbung]] <span style="font-size:.9em">(siehe auch [[Glacé]])</span> - [[Sämischgerbung]] - [[Synthetische Gerbung]]
+
| bgcolor=#ffffff align=center | [[Chroomlooien]] - [[Plantaardig looien]] - [[Witlooien]] - [[Olie looien]] - [[Synthetisch looien]]
|}
|}
</center>
</center>

Huidige versie van 18 jun 2019 om 14:38

De plantaardig looier. Aus: Was willst du werden? Bilder aus dem Handwerkerleben. Berlin : Winckelmann [c. 1880]. Bild gemeinfrei.

Het looien is de belangrijkste stap in het creëren van leer en is in wezen het conserveren van een dierenhuid om ontbinding te verhinderen en om de huid te stabiliseren voor later gebruik. Omdat de huid voor ongeveer een derde deel uit eiwit (collageen) bestaat, veroorzaakt het looien ook dat de eiwitvaten tijdens het drogen niet verkleven en verharden, maar door de looistoffen flexibel blijven.

Hedendaagse leerlooierij.

Looierijen zijn bedrijven die ervoor zorgen dat de huiden van geslachte dieren in een bruikbare staat gebracht worden. De ongelooide huid wordt in een leerlooierij in vele stappen tot leer, bont en huiden verwerkt welke vervolgens tot schoenleer, bekledingsleer, tassen, riemen, autoleer of meubelleer verwerkt worden. Maar zeer zelden zal een eindgebruiker een onbewerkte huid in handen krijgen. Hoogstens schapenvachten of decoratiebont van de jacht worden door consumenten zonder verdere verwerking gewenst.

Als gevolg van milieuregelgeving is de leerindustrie in Europa dalende. China is inmiddels uitgegroeid tot 's werelds grootste leerproducent. Alleen zeer gespecialiseerde of leerlooierijen actief in het hoge prijssegment hebben op lange termijn in Europa een goede kans om te overleven. Een andere reden voor het dalende aantal looierijen is de arbeidsintensieve verwerking. Leer moet worden gesneden, gestanst, gestikt en gelijmd. Dergelijke handelingen zijn veel goedkoper in Azië, daarom is de productie van leer daar economisch haalbaar. In China en andere Aziatische landen wordt een groot deel van de wereldwijd verkochte schoenen en kleding geproduceerd. Alleen hoogwaardige schoenen, kleding en meubelen worden nog in westerse landen gemaakt. Ook autoleer wordt meestal nog geproduceerd in westerse landen, vandaar zijn leerlooierijen ook voor dit segment in het westen aanwezig.

Het belangrijkste looiproces zijn chroom looien (bijna alle kleding van leer en schoenleer), plantaardig looien (meestal riemen, zoolleer, zadelleer), synthetisch looien en traan looien (bijv. leren zemen, applicaties op kleding zoals klederdracht in Beieren). Vaak worden verschillende looi methodes gecombineerd om bepaalde eigenschappen te verkrijgen voor het eindproduct.

Een behandelmethode van leer is de zogenaamde 'wit looiing' of 'aluin looiing'. Dit is een van de oudste looi werkwijzen. Hierbij wordt het leer gelooid in een mengsel van aluin (aluminiumsulfaat) en zout (af en toe ook, als glacé of Frans witlooien, met toegevoegd eidooier en meel, of als braintanning (hersen-looiing) met dierlijke hersenmassa). Het wordt meestal gebruikt om decoratieve huiden te maken, bijvoorbeeld als tapijt. Het leer wordt door deze looiing wit, vandaar de naam wit looien. Door water kunnen de looistoffen weer afgespoeld worden, het looien is niet permanent. Daarom gelden wit gelooide huiden als niet wasbaar. Als deze eigenschap wenselijk is, kan men terugvallen op glutaaraldehyde looien (ook wel relugaanlooien of medisch looien genoemd). Dit maakt de huid duurzaam, maar geeft de huid ook een gele tint.

Looierij in Marrakech. Foto: Donar Reiskoffer, Lizenz: GNU 1.2
Het oudste looiproces is de traan looiing, welke sinds 6000 v.C. gebruikt wordt; Plantaardig looien daarintegen pas sinds de bronstijd ongeveer 4000 v.C.. Chroom looiing is sinds 1900 de meest voorkomende manier van leer looien, vooral omdat dit proces weinig tijd in beslag neemt. Plantaardig looien daarentegen kan wel meer dan 15 maanden duren. In het jaar 2001 werd het leer in Duitsland 78% chroom gelooid, 21% plantaardig gelooid en maar 1% olie looien.

De kleur van leer, voor het verven, laat in de regel zien welk looiproces is toegepast. Plantaardig looien kleurt het leer bruin, traan looien kleurt het geel, aluin looien wit en chroom looien zilvergrijs.

Aandeel chroom gelooid leer voor verschillende toepassingen
Toepassing Chroom gelooid leer in % Tendenz
Schoenleer 95 Geen verandering
Meubelleer 70 Afname ten gunste van FOC (Free of Chrome)
Autoleer 50 Afname ten gunste van FOC
Kleding 100 Geen verandering
Galanterieleder 60 Geen verandering
Schoenleer - Geen verandering

Bron: tijdschrift Leder & Häute Markt 3/2008, p. 46.

Inhoud

De volgende stappen zijn gebruikelijk bij het looien van leer (met uitzondering van huiden of bont):

  • Weken
  • Ontharen en los halen van de huidvezelstructuur
  • Huid van vlees ontdoen (mechanische verwijdering van het onderhuidse bindweefsel)
  • Splitsen (bij dikke huiden)
  • Ontkalken
  • Enzymbeitsen
  • Ontvetten (alleen bij huidsoorten met veel natuurlijk vet, bijv. varken, schapen)
  • Voorbereiden op het looien (pickel of 1e looiing)
  • Looien
  • Ontwateren
  • Dickenregulierung (Falzen)
  • Nabehandeling (bleken, nalooien, verven, vetten)
  • Ontwateren en het leer uitrekken
  • Drogen
  • Bevochtigen (conditioneren)
  • Ontharden door mechanische bewerking (stollen, walken)
  • Drogen
  • Oppervlaktebehandeling

Het looien van bont en huiden verloopt vergelijkbaar:

  • Weken
  • Huid van vlees ontdoen (mechanische verwijdering van het onderhuidse bindweefsel)
  • Wassen
  • Ontvetten
  • Pickel of 1e looiing
  • Looien
  • Invetten, en eventueel nalooien en verven
  • Drogen
  • Bevochtigen (behandeling met vochtig zaagsel)
  • Ontharden door mechanische bewerking (Stollen)
  • Slijpen van de leerkant
  • Drogen
  • Kammen van de haarkant
  • Trockenläutern (Behandeling met droog houtmeel)
  • Gladstrijken van de haarkant

Video's over het produceren van leer

De productie van leer in een moderne looierij

Traditionele hersen looiing uit Noord-Amerika

Het traditionele olie looien


Verdere informatie op internet


Stationen der Lederherstellung
Opslag - Weken - Ontvlezen - Assen - Beitsen - Looien - Afweken - Sorteren- Splitten - vouwen - Neutraliseren - Vullen - pigmenteren - vetten - Drogen - stollen - Bereiden - Controlleren
Verfahren der Gerbung
Chroomlooien - Plantaardig looien - Witlooien - Olie looien - Synthetisch looien
Ontvangen van "https://www.leder-info.nl/index.php?title=Leer_looien"
Persoonlijke instellingen